Aktualności

Postanowienia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej są dosyć lakoniczne, jeśli chodzi o prawa niepełnosprawnych a w kwestii praw obywatelskich koncentrują się na wprowadzenie gwarancji równości wobec prawa.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji:

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Zgodnie z art. 7 Konstytucji:

Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Art. 8 Konstytucji stanowi:

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Z kolei zgodnie z art. 9:

Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.

Art. 87 Konstytucji wskazuje zaś na źródła prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej:

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Zgodnie z art. 69 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Kluczowym sformułowaniem jest odwołanie do szczegółowego uregulowania praw osób niepełnosprawnych w ustawie. Zanim jednak przejdziemy do przepisów ustawowych należy zwrócić uwagę na przepisy umów międzynarodowych wiążących Polskę.

Polska ratyfikowała Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzoną w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. 2012, poz. 1169).

Na mocy konwencji państwa - w tym Polska - przyjęły na siebie takie obowiązki, jak:

1/. przyjęcie wszelkich odpowiednich środków ustawodawczych, administracyjnych i innych w celu wdrożenia praw uznanych w Konwencji (art. 4 ust. 1 lit. a);

2/. podejmowanie wszelkich odpowiednich działań w celu wyeliminowania dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność przez jakąkolwiek osobę, organizację lub prywatne przedsiębiorstwo (art. 4 ust. 1 lit. e);

3/. podejmowanie lub popieranie badań i wytwarzania oraz zapewnienia dostępności i korzystania z towarów, usług, wyposażenia i urządzeń uniwersalnych (...), które powinny wymagać możliwie jak najmniejszych dostosowań i ponoszenia jak najmniejszych kosztów w celu zaspokajania szczególnych potrzeb osób niepełnosprawnych (art. 4 ust. 1 lit. f).

Bardzo ważny jest art. 9 ust. 1 lit. a Konwencji, zgodnie z którym: "aby umożliwić osobom niepełnosprawnym samodzielne funkcjonowanie i pełny udział we wszystkich sferach życia, państwa podejmą odpowiednie środki w celu zapewnienia osobom niepełnosprawnym, na zasadzie równości z innymi osobami, dostępu do środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, a także do innych urządzeń i usług, powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych, zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich."

Środki te, obejmujące rozpoznanie i eliminację przeszkód i barier w zakresie dostępności, stosują się między innymi do budynków, dróg, transportu oraz innych urządzeń wewnętrznych i zewnętrznych, w tym szkół, mieszkań, instytucji zapewniających opiekę medyczną i miejsc pracy.

Dodatkowo państwa mają obowiązek podejmować odpowiednie środki w celu opracowywania, ogłaszania i monitorowania wdrażania minimalnych standardów i wytycznych w sprawie dostępności urządzeń i usług ogólnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych (art. 9 ust. 2 lit. a), zapewnienia, że instytucje prywatne, które oferują urządzenia i usługi ogólnie dostępne lub powszechnie zapewniane, będą brały pod uwagę wszystkie aspekty ich dostępności dla osób niepełnosprawnych (art. 9 ust. 2 lit. b).

Usługi pocztowe niewątpliwie należą do tych, które są powszechnie zapewniane. Dalej w Konwencji możemy przeczytać, że państwa zapewnią osobom niepełnosprawnym, na zasadzie równości z innymi osobami, skuteczny dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym poprzez wprowadzenie dostosowań proceduralnych i dostosowań odpowiednich do ich wieku, w celu ułatwienia efektywnego udziału, bezpośrednio lub pośrednio, zwłaszcza jako świadków, we wszelkich postępowaniach prawnych, w tym na etapie śledztwa i innych form postępowania przygotowawczego (art. 13 ust. 1 Konwencji). Dostęp do korespondencji sądowej również jest elementem zapewnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Niemniej, jak wskazano na początku, równie istotne są przepisy ustawowe.

Ustawa z dnia 29 grudnia 2012 r. prawo pocztowe, Dz. U. 2012 Nr 1529 wskazuje w art. 62:

Operator wyznaczony zapewnia osobom niepełnosprawnym dostęp do usług powszechnych przez:

1) organizację pracy placówek pocztowych umożliwiającą osobom poruszającym się za pomocą wózka inwalidzkiego korzystanie z usług świadczonych przez te placówki;

2) tworzenie w placówkach pocztowych odpowiednio oznakowanych stanowisk obsługi osób niepełnosprawnych;

3) umieszczanie nadawczych skrzynek pocztowych w sposób i w miejscu umożliwiającym korzystanie z nich osobie niepełnosprawnej, poruszającej się za pomocą wózka inwalidzkiego, w szczególności nadawczych skrzynek pocztowych instalowanych w placówce pocztowej lub na nieruchomości użytkowanej przez tę placówkę;

4) doręczanie osobom:

a) z uszkodzeniem narządu ruchu powodującym konieczność korzystania z wózka inwalidzkiego,

b) niewidomym lub ociemniałym

- na ich wniosek i bez pobierania dodatkowych opłat, przesyłek listowych, przesyłek rejestrowanych, w tym przesyłek z zadeklarowaną wartością oraz kwot pieniężnych określonych w przekazach pocztowych, z pominięciem oddawczej skrzynki pocztowej oraz bez konieczności odbierania przesyłki w placówce pocztowej;

5) przyjmowanie od osoby niepełnosprawnej w miejscu jej zamieszkania prawidłowo opłaconej przesyłki pocztowej niebędącej przesyłką rejestrowaną.

Powołany wyżej przepis realizuje wymogi ratyfikowanej przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych - gwarantując osobom niepełnosprawnym dostęp do wymiaru sprawiedliwości i usług pocztowych - w rozumieniu zapewnienia obiegu korespondencji pomiędzy organami wymiaru sprawiedliwości a obywatelem niepełnosprawnym.

Dlaczego przywołujemy przepisy ustawy dotyczące operatora wyznaczonego? Otóż zgodnie z SIWZ, załącznik nr 5 "Opis przedmiotu zamówienia" obowiązki operatora wyznaczonego, jakie są nałożone na operatora obsługującego przesyłki sądowe, dotyczą wyłącznie tych zawartych w rozporządzeniu Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków wykonywania usług powszechnych przez operatora wyznaczonego, Dz. U. 2013, poz. 545, a rozporządzenie jeżeli chodzi o problemy osób niepełnosprawnych dotyczy wyłącznie sposobu umieszczenia skrzynek pocztowych, stanowiąc:

§ 26.

1. Procentowy udział nadawczych skrzynek pocztowych umieszczonych w sposób i w miejscu umożliwiającym korzystanie z nich osobie niepełnosprawnej, poruszającej się za pomocą wózka inwalidzkiego, w szczególności skrzynek instalowanych w placówkach pocztowych operatora wyznaczonego lub na nieruchomościach użytkowanych przez te placówki, w ogólnej liczbie nadawczych skrzynek pocztowych instalowanych w miejscowym obszarze pocztowym przez operatora wyznaczonego nie może być niższy niż 95%.

2. Liczba nadawczych skrzynek pocztowych instalowanych przez operatora wyznaczonego w miejscowym obszarze pocztowym umieszczonych w sposób, o którym mowa w ust. 1, powinna być dostosowana do potrzeb lokalnej społeczności.

Co w przypadku, gdy przedmiotem przetargu objęty jest obrót korespondencji z sądów i prokuratur do adresatów - jest wymogiem całkowicie bezprzedmiotowym i nie posiadającym dla osób niepełnosprawnych większego znaczenia ze względu na realizowanie opisanego wyżej wymogu przez operatora wyznaczonego czyli Pocztę Polską.

SIWZ, załącznik nr 5 "Opis przedmiotu zamówienia" obowiązki operatora wyznaczonego, jakie są nałożone na operatora obsługującego przesyłki sądowe - nie odwołują się do uprawnień osób niepełnosprawnych, które jest zobowiązany jest zapewnić operator wyznaczony na mocy ustawy i które zobowiązane jest zapewnić państwo i organy władzy publicznej w rozumieniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

A te dotyczą najważniejszego elementu z punktu widzenia korespondencji sądowej, czyli właśnie możliwości odbioru przesyłek rejestrowanych i obowiązkowych ułatwień, które operator wyznaczony musi wprowadzić.

Powyższe potwierdza fakt, że organ władzy publicznej przygotowujący SIWZ pominął obowiązki konstytucyjne i konwencyjne państwa i organów władzy publicznej wobec osób niepełnosprawnych, czym spowodował powstanie sytuacji sprzecznej z normami które winny być stosowane wprost na mocy art. 7, 9, 69 i 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Autorzy SIWZ zapomnieli, że czym innym są obowiązki nałożone na mocy ustawy prawo pocztowe na wszystkich operatorów, a czym innym te obciążające tylko na operatora wyznaczonego. To operator wyznaczony ma ustawowe obowiązki względem osób niepełnosprawnych. Co to oznacza? Znaczy to ni mniej, ni więcej, że operator obsługujący przesyłki sądowe musi przestrzegać - zgodnie z SIWZ - ustawy prawo pocztowe, ale nie w zakresie obowiązków nałożonych wyłącznie na operatora wyznaczonego! Dlaczego? Dlatego, że jest brak takiego zobowiązania w opisie przedmiotu zamówienia!

Dodatkowo stwierdzić należy, że wymogi przetargu zostały sformułowane w sposób sprzeczny z dyrektywami Parlamentu Unii Europejskiej i Rady 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług, Dz. Urz. L 15, s. 14 z 21.1.1998 była kilkakrotnie zmieniana.

Z dyrektywy jednoznacznie jednak wynika, że jej podstawowym celem jest zapewnienie powszechności usług od strony ich odbiorców, czyli klientów.

Państwa członkowskie mają bowiem przede wszystkim zapewnić, aby gęstość punktów kontaktowych i punktów dostępu uwzględniała potrzeby użytkowników (art. 3 ust. 1 i 2). W dodatku, państwa członkowskie mogą w tym celu zastrzec wykonywanie części usług powszechnych dla operatorów wyznaczonych (art. 7 ust. 1), a tym w Polsce jest Poczta Polska S.A. Ewentualny zakres ograniczeń od zasady liberalizacji usług pocztowych nie ma jednak wpływu na prawo państw członkowskich do organizowania umieszczania skrzynek pocztowych na publicznych drogach, emitowania znaczków pocztowych i świadczenia usługi przesyłek poleconych stosowanych w procedurach sądowych lub administracyjnych zgodnie z ich ustawodawstwem krajowym (art. 8). To, że celem dyrektywy nie jest liberalizacja usług pocztowych świadczonych w ramach postępowań sądowych i administracyjnych potwierdzają również cele dyrektywy. Motyw 20 wskazuje, że: Z powodów związanych z bezpieczeństwem i porządkiem publicznym, w uzasadnionym interesie Państw Członkowskich może leżeć przyznanie wyznaczonemu przez nie podmiotowi lub wyznaczonym podmiotom prawa do umieszczania na publicznych drogach nadawczych skrzynek pocztowych; z tych samych powodów, mają one prawo do wyznaczenia podmiotu lub podmiotów odpowiedzialnych za emitowanie znaczków pocztowych identyfikujących kraj pochodzenia oraz odpowiedzialnych za świadczenie usługi przesyłki poleconej stosowanej w procedurach sądowych lub administracyjnych zgodnie ze swoim ustawodawstwem krajowym; mogą one także zawrzeć informacje o członkostwie w Unii Europejskiej poprzez zastosowanie dwunastogwiazdkowego symbolu UE.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej potwierdził, że jeżeli państwo członkowskie skorzysta z prawa do zastrzeżenia pewnych usług dla operatora wyznaczonego (a - jak wskazałam wcześniej - jak najbardziej obejmuje to prawo doręczenia sądowe), to nie musi nawet stosować reguł udzielania zamówień publicznych. Przepisy dotyczące zamówień publicznych powinny być bowiem stosowane wyłącznie do usług niezastrzeżonych (wyrok TS z dnia 18 grudnia 2007 r., sprawa C-220/06 Asociación Profesional de Empresas de Reparto y Manipulado de Correspondencia v. Administración General del Estado, Zb. Orz. 2007, s. I-12175).

Organizacją przetargu zajmowało się Centrum Zakupów dla Sądownictwa Instytucja Gospodarki Budżetowej wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem 0000409069, powołane zarządzeniem Dyrektora Sądu Apelacyjnego z dnia 11 stycznia 2012r.

Podstawowym, statutowym przedmiotem działalności Instytucji jest dokonywanie centralnych zakupów dla jednostek sądownictwa powszechnego, realizowanych na zlecenie organu założycielskiego - Sądu Apelacyjnego w Krakowie, któremu Minister Sprawiedliwości swoim Zarządzeniem z dnia 17 lutego 2012 roku nr 20/12/DB wyznaczył funkcję centralnego zamawiającego i powierzył zadanie centralizacji zakupów - a więc zadanie z zakresu organu władzy publicznej.

Statut Centrum Zakupów dla Sądownictwa Instytucja Gospodarki Budżetowej stanowi:

§ 1

1. Instytucja gospodarki budżetowej działająca pod nazwą Centrum Zakupów dla Sądownictwa Instytucja Gospodarki Budżetowej, zwana dalej instytucją, jest jednostką sektora finansów publicznych o której mowa w art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (Dz.U.Nr 157 poz. 1240 z p.z.)

2. Instytucja działa na podstawie statutu oraz powszechnie obowiązujących przepisów prawa.

(...)

§ 3

Organem wykonującym funkcje organu założycielskiego Instytucji jest Dyrektor Sądu Apelacyjnego w Krakowie, zwany dalej "Dyrektorem Sądu Apelacyjnego)".

§ 4

1. przedmiotem działalności Instytucji jest:

1) prowadzenie centralnych zamówień publicznych dla jednostek sądownictwa powszechnego

zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 nr 113 poz.759 z p.z.)

2) prowadzenie działalności szkoleniowo-wypoczynkowej.

2. W celu realizacji zadań, o których mowa w ust. 1 pkt 1, Instytucja prowadzi działalność produkcyjną, handlowo-usługową oraz wykonuje roboty remontowo-budowlane.

3. W celu realizacji zadań, o których mowa w ust. 1 pkt 2, Instytucja prowadzi działalność produkcyjną, handlowo-usługową oraz wykonuje roboty remontowo-budowlane na rzecz na rzecz jednostek podległych lub nadzorowanych przez Ministra Sprawiedliwości, pozostałych jednostek sektora finansów publicznych oraz innych podmiotów niebędących jednostkami sektora finansów publicznych.

(...)

Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 i n.:)

Art. 4.1. Przepisy ustawy stosuje się do:

1) jednostek sektora finansów publicznych;

2) innych podmiotów w zakresie, w jakim wykorzystują środki publiczne lub dysponują tymi środkami.

Stwierdzić należy zatem, że Centrum Zakupów dla Sądownictwa Instytucja Gospodarki Budżetowej - działa na podstawie i w granicach prawa jako organ władzy publicznej w rozumieniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W odniesieniu do zgodności warunków SIWZ przetargu zorganizowanego przez organ władzy publicznej - Sąd Apelacyjny w Krakowie reprezentowany przez: Centrum Zakupów dla Sądownictwa Instytucja Gospodarki Budżetowej jako podmiot prawa publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907, z późn. zm.) a także art. 1 ust. 9 dyrektywy 2004/18/WE i art. 2 ust. 1 lit. a dyrektywy 2004/17/WE. - stwierdzić należy, że wymogi jakie postawiono oferentom w przetargu wyspecyfikowane w SIWZ i załącznikach - pozostają w rażącej sprzeczności z art. 7, 8, 9, 69 i 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej w zw. z art. 4 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. 2012, poz. 1169) a organ władzy publicznej konstruując treść SIZW oraz umów uchybił konstytucyjnym obowiązkom w zakresie stosowania i przestrzegania obowiązujących przepisów.

Według sprzecznych z obowiązującymi przepisami ustawy zasadniczej jaką jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz z ratyfikowaną Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych wymogów Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia wraz z załącznikami opracowanymi dla przetargu na świadczenie usług pocztowych w obrocie krajowym i zagranicznym w zakresie przyjmowania, przemieszczania i doręczania przesyłek pocztowych oraz zwrotu przesyłek niedoręczonych - zostały zawarte umowy z Polską Grupą Pocztową, gdyż jedynym kryterium oceny ofert była cena. Niestety, biorąc pod uwagę celowościowy charakter przepisów Konstytucji oraz umów międzynarodowych, stwierdzenie, że państwo lub jego organy mają zmierzać do zapewniania praw osób niepełnosprawnych, zaś państwo zapomina przy konstruowaniu SIWZ o wymogach związanych z realizacją tego celu, nie jest wystarczające do stwierdzenia nieważności na podstawie art. 58 k.c.

Wobec specyfiki miejsc w jakich Polska Grupa Pocztowa zorganizowała część swoich "punktów awizacyjnych", istniejących w nich barier architektonicznych, fakt, iż w części tych miejsc osoba zajmująca się wydawaniem przesyłek awizowanych prowadzi własną działalność gospodarczą i nie może pozostawić bez nadzoru klientów sklepu/ lombardu/ biura pożyczkowego/ biura rachunkowego itp. celem wydania przesyłki niepełnosprawnemu na ulicy, tym bardziej, iż w czasie opadów atmosferycznych wydawanie awizowanej korespondencji stwarza ryzyko zniszczenia dokumentów, czy ich nieczytelności wskutek rozpłynięcia się tuszu czy tonera na papierze - stwierdzić należy także, że część osób niepełnosprawnych w ogóle nie będzie w stanie odebrać awizowanej korespondencji. Poczta Polska też oczywiście nie jest ideałem jeśli chodzi o zapewnianie praw osób niepełnosprawnych. Niemniej Poczta Polska ma opracowane pewne procedury, jeżeli coś zawodzi, to najczęściej czynnik ludzki, w dodatku Poczta Polska - jako operator wyznaczony - podlega kontroli Urzędu Komunikacji Elektronicznej pod kątem chronienia praw osób niepełnosprawnych. Zakładając, że ryzyko związane z czynnikiem ludzkim jest takie samo u obu oferentów, w przypadku Polskiej Grupy Pocztowej dochodzi ryzyko związane z brakiem procedur, jak i opisane braki lokalowe.

Fakt ten narazi osoby niepełnosprawne na negatywne konsekwencje ze strony wymiaru sprawiedliwości w związku z nastąpieniem skutku tzw. "doręczenia zastępczego" i zastosowania, w zależności od statusu niepełnosprawnego w toczącym się postępowaniu karnym, bądź kar porządkowych, bądź też środków zapobiegawczych. Liczyć należy się także z odrzuceniem wniosków i pozwów których braki formalne nie zostaną po zastępczym doręczeniu wezwania uzupełnione w terminie oraz wyroków zaocznych i uprawomocniania się niekorzystnych dla niepełnosprawnych orzeczeń od których nie zdołają się odwołać, gdyż nie będą w stanie ich odebrać. Na uwagę zasługuje też problem związany z niewiedzą o terminach i niestawiennictwem na posiedzeniach w Wydziałach Penitencjarnych i Wykonawczych co może skutkować skierowaniem do wykonania orzeczonych z dobrodziejstwem warunkowego zawieszenia kar pozbawienia wolności i zamiany kar wolnościowych (grzywien) na karę pozbawienia wolności.

W interesie osób niepełnosprawnych leży niezwłoczne wyegzekwowanie od organów Państwa realizacji przez operatora pocztowego obsługującego sądy i prokuratury wymogów z art. 62 Ustawy z dnia 29 grudnia 2012 r. prawo pocztowe, Dz. U. 2012 Nr 1529 nałożonych jak do tej pory tylko na operatora wyznaczonego, gdyż wymogi te powinny wiązać każdego operatora, który podejmuje się doręczania tak ważnej korespondencji, jak ta z sądów i prokuratur. Państwo powinno też zapewnić wykonanie swoich obowiązków z art. 4 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. 2012, poz. 1169).

Biorąc pod uwagę brak jakichkolwiek wymagań jeśli chodzi o zapewnienie praw osób niepełnosprawnych dla Polskiej Grupy Pocztowej, wynikających czy to z ustawy, czy to z zawartej umowy stwierdzić należy, że konsekwencje krótkowzroczności oraz braku staranności, jak też niewykonania konstytucyjnych oraz wynikających z umów międzynarodowych i ustaw obowiązków organów państwa poniosą tylko niepełnosprawni.

Powszechnie znane są problemy z uzyskaniem połączenia z infolinią operatora oraz uzyskania mających odzwierciedlenie w rzeczywistości efektów w razie dodzwonienia się, ale mimo to w przypadku niepowodzenia w dostaniu się przez osobę niepełnosprawną do punktu odbioru awiz proponujemy podjęcie takiej próby, w celu ustalenia innego sposobu odbioru korespondencji lub poproszenia o dostarczenie jej pod wskazane miejsce.

Źródło: palestrapolska.wordpress.com - tutaj